Se teño que resaltar o que máis chamou a miña atención desta historia de Muíño, primeiro tería que dicir que non foron as súas grandes aventuras, narradas infatigablemente por el, moitas das cales semellan fábulas, histrionismo e egocentrismo, nin a súa capacidade de actor, que á época actual parece acartonada e amarelenta (sen deixar de valorar a súa calidade de actor e intérprete en roles patriarcais).

Tampouco é o feito de que loitara tanto para alcanzar o seu soño de ser actor, cuxa constante vontade e sacrificio é  envexable. Teño que recoñecer que é desexable saber poñer a outra meixela cando a vida se acostuma a golpearnos, ao igual que non perder de vista a meta, porque case sempre que empezamos algo que leva un longo camiño, á metade cansamos, desorientamos e ata nos descoñecemos de nós mesmos, o cal fai fácil renunciar. Non todos os espíritos saben levar adiante longas empresas, sen importar a súa magnitude.

Tampouco foi a expresión (que levo bastante plaxiada polo momento) de que a mellor inspiración ven da necesidade.

Non, non é nada disto o que máis me impresionou, máis ben foi un feito levado a cabo en equipo e avanzada a súa vida.

Nos primeiros anos da década dos corenta, cando Muíño comezaba a gozar de bo prestixio como actor de cine, ocorréuselle a el e a un par de colegas que non tiñan traballo fixo, formar a súa propia compañía cinematográfica. Non eran de todo  orixinais nisto, xa que en Estados Unidos, Chaplin e Mery Picfor, xa o levaban a cabo desde había uns anos con United Artist. De igual modo, o desafío era complexo. E o que estou valorando non é a orixinalidade, nin o sacrificio, senón o legado.

Este grupo de amigos integrado polos actores Elías Alippi, fiel dupla de Muíño, o mesmo Enrique Muíño, o galán Ángel Magaña, o temperamental Francisco Petrone, máis a mirada talentosa do director Lucas Demare e o asesoramento administrativo de Enrique Faustin, lanzáronse a soñar coa empresa cinematográfica Artistas Argentinos Asociados e propúñanse facer un cine, de gran magnitude, épico e de boa calidade artística. Á compañía sumáronse dous grandes escritores: Homero Manzi e Ulises Petit de Murat. Cando anunciaron publicamente o seu anhelo de realizar unha película que se basearía nos escritos de Leopoldo Lugones, sobre a guerra gaucha sostida contra o exército español, na época da independencia americana, no ambiente díxose que estaban tolos. Pero isto non os aflixiu.

Para legalizar a empresa, puxeron dos seus petos os cartos que demandaba a lei para realizar unha sociedade anónima. O principal capital co que contaban eran os seus prestixios de actores, principalmente Muíño e Alippi.

A compañía fundouse cos mellores augurios, moitos entusiasmos e enerxía. Se tivera que realizar un anacronismo sería dicir que esta tropa de artistas foi o primeiro grupo en realizar o que hoxe denominamos cine independente.

Se ben na Arxentina de hoxe hai un excelente movemento cinematográfico e audiovisual, non podemos chegar a dicir que hai unha industria, polo tanto, todo o cine que se realiza ten algo de espírito independente. Si, contamos cun instituto oficial por parte do goberno que regula a actividade, pero está lonxe de considerarse unha industria. Por aquelas décadas douradas do cine arxentino contábase cunha importante industria que importaba películas a toda a América hispanofalante e ata España. Sete importantes estudios contaban con enormes galpóns, sets para interiores e enormes explanadas de terreo para os exteriores, ademais de laboratorios propios e un sen fin de aparatos. Destes estudios destacaban Argentina Sono Film e Estudios Lumitos, dos cales só se conservan os restos dun, coma un pequeno museo.

Pero, que pasou con Artistas Argentinos Asociados? Este grupo de amigos ben bohemios estaban interesados en facer cine e non cartos. As primeiras películas demandaron uns enormes presupostos, principalmente La Guerra Gaucha que se foi  realizando coa venda anticipada da película ás distribuidoras. A verdade foi que gastaron diñeiro de máis na realización e á metade da rodaxe víronse obrigados a fusionarse cos estudios San Miguel para finalizala.

Ter feito isto significaba que nalgún momento deberían venderlle a alma ao demo, como soubo dicir Lucas Demare nalgún momento. E isto maniféstase en que os administrativos dos estudios San Miguel comezaron a ter decisións dentro do directorio das tres “A”. Pouco a pouco foron perdendo autonomía e os integrantes iniciais comezaron a marchar, o que hoxe se denomina un baleirado comercial.

Non é para pretender repasar unha historia triste, máis ben agradecer a este grupo de intrépidos aventureiros polas boas películas que nos deixaron. A eles a miña homenaxe.

(Federico Santillana)