Na primavera de 1886, a familia Muíño embarca no porto da Coruña, España, rumbo a Arxentina. Ao igual que miles de españois e italianos que parten co soño de “facer a América”, os Muíño buscan nese destino a oportunidade de mellorar a súa situación económica e forxar un futuro para os seus 11 fillos. Ao chegar a Bos Aires, Enrique, o menor dos nenos, acaba de cumprir 6 anos e ve con fascinación a acelerada transformación da capital Arxentina, que en pouco tempo deixa de ser unha aldea colonial para pasar a ser unha metrópole que nada ten que envexar ás grandes cidades europeas.

No seu deambular polas rúas de Bos Aires, o pequeno Enrique descobre o circo e o incipiente teatro crioulo. A atracción é tal que, a partir de entón, non dubidará xamais sobre a súa vocación: ser un actor profesional. Non obstante, a realidade dos Muíño non é tan boa como esperaban e pronto Enrique debe abandonar a escola e o seu soño da actuación por un posto como grumete na Armada Nacional. Logo de varios anos na mariña, onde forma unha compañía que actúa a bordo das fragatas, Enrique Muíño pide a baixa e decide probar sorte no teatro.

En 1902, incorpórase á famosa compañía de Jerónimo Podestá. Os comezos son duros e o soldo escaso, pero pouco a pouco Muíño comeza a destacarse entre o elenco e vive desde un lugar privilexiado a posta en escena das primeiras obras de teatro escritas por autores arxentinos. Daquela, o estado intenta resaltar a imaxe do crioulo, antes deostada, fronte a unha ola de inmigrantes que comeza a cuestionar o seu rol no modelo agro-exportador proposto polas clases dominantes. O teatro non é alleo a esta nova visión do nacional e moitas das súas obras son sainetes e dramas protagonizados por gauchos.

Enrique Muíño demostra en cada función que posúe un talento particular para interpretar ao crioulo e dálle unha nova  dimensión ao clásico papel do compadrito, co que colleita boas críticas e popularidade. A pesar do seu talento, Muíño non logra consolidar a súa carreira cun éxito prolongado e alterna altos e baixos en compañías alleas. Pero, en 1916 forma a Gran Compañía de Comedias Muíño - Alippi, xunto co actor e director Elías Alippi, que ademais de colega, é un amigo fraterno. O éxito da parella lévaos ata España, onde realizan unha xira que queda gravada na historia do teatro ibérico.

Na década dos 30, Muíño e Alippi descobren no cine un novo medio para desenvolver as súas inquietudes artísticas. O éxito da película Así es la vida, protagonizada por ambos, impúlsaos a abandonar definitivamente o teatro pola sétima arte. En 1940 deciden fundar a súa propia compañía cinematográfica xunto a un grupo de artistas que non teñen un traballo estable. Así nace Artistas Argentinos Asociados, unha cooperativa que toma como modelo á United Artists, onde se xeran películas clásicas do período de maior esplendor do cine arxentino, como La Guerra Gaucha e Su Mejor Alumno, ambas protagonizadas por Muíño. A comezos dos anos 50, mentres o cine arxentino comeza a declinar, Muíño retírase á súa casa nas serras de Córdoba, lugar de inspiración e traballo dos integrantes de Artistas Argentinos. Alí desenvolve a súa segunda vocación, a pintura, e volve obter recoñecemento, agora como paisaxista.

En 1956, unha diabete mal controlada acaba coa vida de Muíño. O goberno da Revolución Arxentina, que o identifica como un artista ligado ao peronismo, ocúpase de que non reciba ningunha homenaxe e intenta deixalo no esquecemento. Pero o seu legado artístico aínda perdura no tempo, á espera de ser redescuberto.

(Federico Santillana)